Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2016

Σκέψεις περί λογοτεχνικών διαγωνισμών

Η συμμετοχή δόκιμων και επίδοξων συγγραφέων σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς είναι ένας σύγχρονος, αλλά αμφιλεγόμενος, τρόπος να επικοινωνήσουν το κείμενό τους, και να πετύχουν (αν τα καταφέρουν και διακριθούν) την πρώτη έκδοση ενός έργου τους. Προσωπικά έχω λάβει μέρος σε αρκετούς διαγωνισμούς και νομίζω ότι έχω διαμορφώσει μία σφαιρική άποψη για το θέμα. Στη συνέχεια θα μοιραστώ μαζί σας τα πιο σημαντικά συμπεράσματά μου και θα σας μιλήσω για το διαγωνισμό που διοργανώνει κάθε χρόνο η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά.


1. Οι λογοτεχνικοί διαγωνισμοί έχουν και θετικά και αρνητικά στοιχεία. Αλλά δυστυχώς τα τελευταία χρόνια τα αρνητικά είναι περισσότερα.

2. Το πιο θετικό είναι ότι με την πιεστική χρονική προθεσμία τους σε ωθούν να γράψεις, και κυρίως να ολοκληρώσεις κάτι.

3. Το πιο αρνητικό είναι ότι χάνεις το χρόνο σου σε ένα κείμενο που έχει εξ ορισμού τόσο πολλούς περιορισμούς (αριθμός λέξεων, θέμα, είδος, χρονική προθεσμία), ώστε στραγγαλίζει τη δημιουργικότητά σου ως συγγραφέα. Είναι σαν να σου δίνουν έναν λευκό καμβά και να σου λένε "ζωγράφισε" και μετά να σε αφήνουν με δύο μόνο χρώματα και μ' ένα σπασμένο πινέλο. Πάλι θα καταφέρεις να ζωγραφίσεις κάτι, αλλά εξαιτίας των περιορισμών σου το παραγόμενο έργο σου σίγουρα δεν θα αποτελεί το καλύτερο που μπορείς να κάνεις ως ζωγράφος. Βέβαια, ίσως κάποιος να ισχυριστεί ότι οι περιορισμοί ακονίζουν τη δημιουργικότητα. Διαλέγετε και παίρνετε ό,τι σας εκφράζει...

4. Αρκετοί διαγωνισμοί γίνονται από κάποιους μικρούς εκδοτικούς οίκους, με μόνο σκοπό το κέρδος του εκδότη. Αυτοί είναι και οι πιο ζημιογόνοι για τη δημιουργικότητα των συγγραφέων, με τους πολλούς και ανόητους κάποιες φορές περιορισμούς τους που απορρέουν από τις εκδοτικές επιδιώξεις του κάθε εκδότη-επιχειρηματία. Επίσης πολλοί εκδοτικοί οίκοι, για να επιβιώσουν, έχουν ουσιαστικά μετατραπεί σε τυπογραφεία και κάνουν ψηφιακές εκτυπώσεις βιβλίων με το κομμάτι. Μέσα από τους διαγωνισμούς προσεγγίζουν ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων που παθιάζονται με τη συγγραφή, για να τους κάνουν κατ' ουσίαν πελάτες τους. Δηλαδή για να εκδώσουν τα βιβλία τους, επί χρήμασι φυσικά. Εδώ κοινώς ταιριάζει η φράση "του επί χρήμασι εκδιδόμενου βιβλίου το κιγκλίδωμα"... 

5. Και σαν μην έφταναν οι εκδοτικοί οίκοι, κάποιοι ιστοχώροι με λογοτεχνικό περιεχόμενο, ή κάποια διαδικτυακά "λογοτεχνικά περιοδικά", έχουν επίσης ανακαλύψει στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς "την κότα που κάνει το χρυσό αυγό". Δηλαδή έναν εξαιρετικό τρόπο προβολής τους και αύξησης της επισκεψιμότητάς τους, και μάλιστα με μηδενικό κόστος! Και στις δύο αυτές περιπτώσεις (εκδοτικοί οίκοι και λογοτεχνικοί ιστοχώροι) ο λογοτεχνικός διαγωνισμός παίζει το ρόλο του "κράχτη". Αποτελεί δηλαδή το δέλεαρ ή την παγίδα, το δούρειο ίππο αν προτιμάτε, για να κερδίσει ένας εκδοτικός οίκος πελάτες που θα μετατρέψει σε οικονομικό κέρδος, ή για να αποκτήσει ένας ιστοχώρος αναγνώστες και φήμη που θα μετατρέψει σε διαφημίσεις και χρήμα. Μιλάμε για εμπνευσμένη μπίζνα, δηλαδή, δεν μπορείτε να πείτε!

6. Ακόμη κι όταν κάποιο κείμενο διακριθεί σε έναν λογοτεχνικό διαγωνισμό ο συγγραφέας δεν κερδίζει συνήθως τίποτα περισσότερο από μία ηθική ικανοποίηση. Αυτήν της διάκρισης και της έκδοσης ενός κειμένου του. Δεν είναι και λίγο αυτό, αλλά δεν είναι και το άπαν. Γιατί ο διοργανωτής κάθε λογοτεχνικού διαγωνισμού δικαιούται από 'κει και πέρα να εκμεταλλευτεί οικονομικά το κείμενο που διακρίθηκε χωρίς να δώσει στο συγγραφέα του ούτε ένα ευρώ από τα κέρδη. Ελάχιστοι είναι οι λογοτεχνικοί διαγωνισμοί που αθλοθετούν κάποιο χρηματικό έπαθλο, αλλά και πάλι αυτό δεν ξεπερνάει συνήθως τα 250-300 ευρώ. Οι περισσότεροι αθλοθέτες αρκούνται στην "εύφημον μνείαν". Αυτά ισχύουν τουλάχιστον για την πεζογραφία. Γιατί αν γράφετε ποίηση και έχετε εμπιστοσύνη στο ταλέντο σας, υπάρχουν αρκετοί ποιητικοί διαγωνισμοί κάθε χρόνο με πολύ υψηλά και δελεαστικά έπαθλα (από 1000 μέχρι και 3000 ευρώ).

7. Όπως και να 'χει, οι διαγωνισμοί καλό είναι να αντιμετωπίζονται πιο πολύ ως ασκήσεις γραφής, παρά ως τρόπος ελεύθερης δημιουργικής συγγραφικής έκφρασης. Όποιος έχει αρκετό ελεύθερο χρόνο δεν χάνει τίποτα να δοκιμάσει. Αλλά δεν κερδίζει και τίποτα που δεν θα μπορούσε να κερδίσει και χωρίς να λάβει μέρος σε κάποιον διαγωνισμό. Ασκήσεις γραφής μπορεί (και βοηθάει) να κάνει καθημερινά κάθε επίδοξος συγγραφέας, ασχέτως της συμμετοχής του σε κάποιον διαγωνισμό. Ο ελεύθερος χρόνος ενός συγγραφέα, όμως, είναι πολύτιμος. Προέχει το βασικό συγγραφικό του έργο. Αν χρονοτριβεί συνεχώς με διαγωνισμούς και ασκήσεις γραφής, ενώ έχει ξεκινήσει για παράδειγμα να γράφει ένα μυθιστόρημα ή μία νουβέλα, τότε δύσκολα θα μπορέσει να φτάσει στην έκδοση. Αν πάλι του αρκεί να γράφει κάποια μικρά κείμενα για την ευχαρίστησή του, τότε ποιος είμαι εγώ που θα τον σταματήσω από το να λάβει μέρος σε κάποιον διαγωνισμό;


8. Όπως κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του, έτσι και εδώ υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις: λογοτεχνικοί διαγωνισμοί που γίνονται με ειλικρινή διάθεση προβολής νέων συγγραφέων και ανάδειξης αξιόλογων λογοτεχνικών έργων. Ανάμεσα τους ο διαγωνισμός της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, κάθε χρόνο κατά το μήνα Σεπτέμβριο, αποτελεί για μένα τον πιο σημαντικό και αξιόλογο κάθε έτους. Πέρα από το γεγονός ότι αθλοθέτες είναι μερικοί εκ των σπουδαιότερων ελληνικών εκδοτικών οίκων και τα έπαθλα είναι αρκετά αξιοπρεπή, το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του είναι ότι αποτελεί το μόνο διαγωνισμό όπου ανακοινώνονται δημόσια οι απόψεις της κριτικής επιτροπής για όλα τα κείμενα που έχουν καταθέσει οι διαγωνιζόμενοι. Η κριτική είναι αυστηρή και μερικές φορές ιδιαίτερα σκληρή (πρέπει να είστε προετοιμασμένοι γι' αυτό), αλλά τουλάχιστον κάθε επίδοξος συγγραφέας κερδίζει μία σοβαρή εκτίμηση του κειμένου του, από ανθρώπους που έχουν μεγάλη αναγνωστική και συγγραφική εμπειρία, και παράλληλα μία έμμεση καθοδήγηση για το συγγραφικό του μέλλον. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι είναι θέσφατο ό,τι ακούσει για το έργο του, ούτε ότι πρέπει να απογοητευτεί και να τα παρατήσει αν  η κριτική δεν είναι καλή. Αντιθέτως όλες τις κριτικές των έργων μας πρέπει να τις θεωρούμε "εργαλεία" που μπορούν να μας βοηθήσουν να πάμε μπροστά, να συνεχίσουμε ακάθεκτοι να βελτιώσουμε τη γραφή μας και τελικά τις πιθανότητες να γράψουμε κάποια στιγμή ένα αξιόλογο έργο προς έκδοση. Τίποτα παραπάνω, τίποτα λιγότερο. Όποιος ή όποια το επιθυμεί, λοιπόν, μπορεί να στείλει τα κείμενά του (ακολουθώντας προσεκτικά τις ρητές οδηγίες του διαγωνισμού)κατά τη διάρκεια του μηνός Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο, και μετά να περιμένει την εκτίμηση της κριτικής επιτροπής.

Αν έχετε φτάσει ως εδώ, και διαβάσατε όλα τα προηγούμενα, μπράβο σας! Κάνατε κάτι που μπορεί να αποδειχτεί πολύ χρήσιμο για τη συγγραφική σας καριέρα: είναι πιθανότερο τώρα, γνωρίζοντας καλύτερα τις παγίδες της αγοράς, να γλιτώσετε από περιττές ταλαιπωρίες και ανώφελα έξοδα σε χρόνο και χρήμα. Πάντως οφείλω να διευκρινίσω, για να μην φανώ απόλυτος, ότι η συμμετοχή σε κάποιους διαγωνισμούς απλώς και μόνο για τη χαρά της συγγραφής, ειδικά όταν αυτοί δεν απαιτούν πολύ από το χρόνο μας και έχουν και κάποιο ικανοποιητικό έπαθλο ως κίνητρο, δεν είναι κάτι εξ ορισμού απορριπτέο. Απλώς χρειάζεται ο δόκιμος ή επίδοξος συγγραφέας να έχει μέτρο και να μην διακατέχεται από αυτό που ονομάζω "ψυχαναγκασμό συμμετοχής σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς". Να μην επιθυμεί δηλαδή να λαμβάνει συνεχώς μέρος σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς - που πιστέψτε με είναι πάρα πολλοί κάθε χρόνο. Αν σέβεται τον εαυτό του και τη συγγραφική του καριέρα, οφείλει να σταθμίζει πολύ καλά το χρόνο που θα χρειαστεί να επενδύσει και τα πιθανά οφέλη που θα αποκομίσει από την κάθε συμμετοχή του σε κάποιον λογοτεχνικό διαγωνισμό, να ζυγίζει προσεκτικά τα υπέρ και τα κατά. Αλλιώς το αποτέλεσμα θα είναι να μην παράγει άλλα κείμενα πέρα από τα κείμενα των διαγωνισμών, λόγω έλλειψης χρόνου, και ουσιαστικά ποτέ να μην κάνει το όνειρό του να γίνει πετυχημένος συγγραφέας (ότι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα) πραγματικότητα. 

Θα κλείσω με μία ερώτηση: Εσείς γνωρίζετε τον Σπούτνικ; 😉

3 σχόλια:

  1. Θα συμφωνήσω με τα σχόλια σας περί λογοτεχνικών διαγωνισμών, αλλά θα διαφωνήσω ως προς τα σχόλια σας σχετικά με το διαγωνισμό της γυναικείας λογοτεχνικής συντροφιάς. Παρακολουθώντας το συγκεκριμένο διαγωνισμό,που φίλοι και γνωστοί μου έχουν συμμετάσχει,μπαίνοντας στη διαδικασία να διαβάσω σχόλια ,θα έλεγα πραγματικά ότι τα σχόλια της επιτροπής είναι σε μεγάλο βαθμό σκληρά και αποκαρδιωτικά!Παρόλο που η επιτροπή απαρτίζεται από άτομα που έχουν μεγάλη αναγνωστική και συγγραφική εμπειρία αυτό δεν τους δίνει το δικαίωμα πίσω από την ανωνυμία (γιατί υπογράφουν τα σχόλια τους ως επιτροπή) να εκφράζονται με τόσο μένος!!!
    Στο κάτω κάτω είναι εκεί για να αναδείξει ΝΕΑ συγγραφικά ταλέντα και όχι να κουνήσει το δάχτυλο επικριτικά!
    Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί να δίνονται έπαινοι και βραβεία από το συγκεκριμένο διαγωνισμό σε ήδη καταξιωμένους και με συγγραφικό έργο σε μεγάλους εκδοτικούς οίκους συγγραφείς!!!Από όσο ξέρω υπάρχουν άλλου είδους διαγωνισμοί που οι συγγραφείς με βιβλία σε εκδοτικούς συμμετέχουν κάθε χρονο! Οπότε και αυτό είναι άξιο απορίας για εμένα. Σας ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Θα προτιμούσα εσείς τουλάχιστον να γράψτε επωνύμως για να ξέρω σε ποιον ή ποια απευθύνομαι.

      Παρ' όλα αυτά, θεωρώ ότι στο άρθρο μου γράφω και τα καλά και τα κακά για το συγκεκριμένο διαγωνισμό. Και αυτό που λέτε για τα σκληρά σχόλια είναι όντως ένα κακό του διαγωνισμού. Είναι αλήθεια ότι τα σχόλια της επιτροπής θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο προσεκτικά και κομψά διατυπωμένα και με λιγότερο "μένος" όπως λέτε, καταλαβαίνω απόλυτα την απαρέσκειάς σας. Αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι προσωπικό με κανέναν υποψήφιο. Μην αφήνετε, λοιπόν, να σας αποκαρδιώνουν αυτά τα σχόλια (εσάς, ή τους φίλους σας που γράφουν) και μην απογοητεύεστε. Προσπαθείστε να το δείτε θετικά: τουλάχιστον παίρνετε μία απάντηση εκεί που άλλοι σιωπούν τελείως. Και παράλληλα μία γεύση μέσω της σκληρής κριτικής της υποδοχής που τυχαίνουν τα περισσότερα έργα που στέλνονται στους μεγάλους εκδοτικούς οίκους ως εκδοτική πρόταση. Από την άποψη αυτή είναι μία κάποια εκπαίδευση. Αλλά δεν χρειάζεται απογοήτευση, να συνεχίζετε να γράφετε εσείς και οι φίλοι σας.

      (Αυτό που λέτε για "ήδη καταξωμένους και με συγγραφικό έργο σε μεγάλους εκδοτικούς οίκους συγγραφείς" που βραβεύονται στο διαγωνισμό της ΓΛΣ δεν το γνωρίζω και θ' αποφύγω να τοποθετηθώ. Πάντως μου ακούγετε παράξενο και δεν βλέπω λόγο να λαμβάνουν μέρος καταξιωμένοι συγγραφείς σ' ένα διαγωνισμό για νέους συγγραφείς όπως αυτός της ΓΛΣ, δεν νομίζω ότι έχουν κάτι να κερδίσουν αν είναι ήδη καταξιωμένοι.)

      Διαγραφή
  2. Θα συμφωνήσω μαζί σας. Ούτε και εγώ το γνώριζα.Ενημερώθηκα όμως από φίλους που έστειλαν και πέρσι και φέτος. Αν κοιτάξετε τα ονόματα αυτών που έχουν βραβευθεί την περσινή και τη φετινή χρονιά θα δείτε και ονόματα καταξιωμένων.Και από τη μεριά του συγκεκριμένου διαγωνισμού είναι λίγο περίεργο... Δική μου άποψη! Πάντα η κριτική μας κάνει να προχωράμε μπροστά σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας. Κατά τη γνώμη μου ο τρόπος είναι πολύ σημαντικός. Και η ευγένεια και η αγένεια μπορεί να κάνει την αντίστοιχη εντύπωση από όποιο "στόμα" ξεστομιζεται
    ή από όποια "πένα" και να γράφετε. Ο καθένας μας μπορεί να σχηματίσει και την ανάλογη εικόνα και άποψη. Καλή συνέχεια στο blog σας. Σας ευχαριστώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αφήστε ένα σχόλιο για την ανάρτηση.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...